Schaalvergroting
Schaalvergroting wordt vaak als oplossing gezien om problemen rond rentabiliteit of continuïteit voor te blijven. Dat geldt voor (agrarische) ondernemingen en organisaties van andere aard. Alom wordt gestreefd naar meer invloed, opbrengst en/of toekomstkansen. Hiervan bestaan talloze voorbeelden. Ook gemeentelijke herindelingen zijn daarvan een fenomeen.
Zo werden het relatief kleine Heusdenhout en de andere rond Breda gelegen dorpen achtereenvolgens geannexeerd tot de omvang van heden. De bewoners van die dorpen kwamen, vaak na gesteggel, soms zelfs na hevig protest over nut en noodzaak, in een andere werkelijkheid. Wat een individuele bewoner daarvan merkte verschilde nogal. Voor de een beperkte het zich tot een andere plaatsnaam in het aloude woonadres. Voor een ander betekende het dat men het huis waarin men was geboren en/of jaren woonde gedwongen moest verlaten. Doorgaans waren de gevolgen voor tuinders- en boerenfamilies veel ingrijpender. Zij waren immers voor hun werk en inkomsten afhankelijk van hun akkers, weilanden c.q. opslagruimten en/of stallen. Maar een annexerende partij heeft meestal afwijkende plannen met het verworven gebied.
Overgangstijd
Hét kenmerk van leven is de voortdurende verandering. Deze kan plotseling optreden zoals bij calamiteiten of juist geleidelijk. Een annexatie voltrekt zich altijd over een langere periode, maar kan voor velen ingrijpend zijn. Menig oud-bewoner gaf aan dat het eens worden over de waarde van huis en hof c.q. boerderij en landerijen de nodige strubbelingen opleverde en er (juridische) ondersteuning nodig was. De verhouding burger-overheid is of voelt vaak ongelijk. Bij de waardebepaling van bezittingen spelen voor betrokkenen tevens de gevoelens over het verlies van huis en haard. Voordat alles volledig is geregeld gaat er een tijd overheen. Het is de bewoners niet kwalijk te nemen dat in zo’n periode investeringen worden uitgesteld. Het veilig stellen van waardevolle elementen in het annexatiegebied is een apart circuit, architecten ontwerpen het liefst op een blanco tekenvel, zeker in die tijd.
Families Sterkens en Bartels
Werd het westelijke deel van Heusdenhout in 1942 Breda, in 1961 overkwam dat de rest van het kapeldorp.
Om het persoonlijker te maken kijken we naar de families Sterkens en Bartels. Het echtpaar Sterkens-Huijbrechts, in 1875 getrouwd in Princenhage, woonde en werkte op de huurboerderij op de hoek van Heusdenhoutseweg en Heusdenhoutsestraat (dat deel heet thans ook Kapelstraat). Naast het boerenbedrijf was er een café, waar vast het Heusdenhouts Witbier geschonken is dat aan de overkant van de straat werd gebrouwen. Bij de bevrijding na WOII ging hun boerderij in vlammen op en mocht het gezin twee jaar bij de overburen inwonen.
Hun dochter Elisabeth (Bets) (*1883-†1975) trouwde met Cornelis (Drik) Bartels (*1883-†1963), samen zetten zij het boerenbedrijf met café voort. In 1925 is het paar met het café gestopt. Op een foto staat het gezin Bartels-Sterkens, geheel rechts hun jongste zoon Marinus. Rinus Bartels (*1930-†2020) trouwde met Jo den Reijer (*1930-†2009) uit Vrachelen (Oosterhout). Het paar kreeg drie kinderen die korte tijd na hun geboorte overleden. Jo en Rinus hadden een gemengd bedrijf met her en der in Heusdenhout ongeveer 7 hectare grond. Twee daarvan met aardbeien, frambozen en bessen. Ook werd er prei, spruiten en spinazie geteeld. Hun veestapel bestond uit 10 koeien, 8 zeugen en 20 mestvarkens, die vroegen hun dagelijkse aandacht. In 1969 kwam voor hen het vertrek uit Heusdenhout.
Nieuwe locatie
Jo en Rinus vonden een nieuwe locatie aan de Oude Liesboslaan. Weliswaar kleiner, slechts twee hectare. Het paar ging verder als tuinbouwbedrijf met hun teelten gedeeltelijk in een grote kas en gedeeltelijk in de volle grond. Het verkrijgen van een bouwvergunning bleek een groot obstakel. Door bemiddeling van een buurtgenoot uit Heusdenhout is hen dat gelukt.
foto 1: Mobilisatie eind jaren dertig, Rinus bij de ingekwartierde soldaten.
foto 2: De noodboerderij na WOII.
foto 3: Rinus, de jongste van het gezin Bartels-Sterkens
foto 4: Jo en Rinus aan het werk in Heusdenhout.
foto 5: Jo en Rinus met 2 kinderen van de buren in Heusdenhout.
foto 6: 1969: Jo en Rinus (op de inzet) vóór hun kas op hun nieuwe locatie.
foto 7+8: De akker van Jo en Rinus aan de Oude Liesboslaan.
Editie 118 - december 2024 - geschreven door: Heemkundekring Paulus van Daesdonck